Garść przydatnych informacji o analizie składu ciała. Przydatne dla każdego człowieka, a w szczególności dla osób aktywnych. Warto wiedzieć jakie są normy dla zdrowego człowieka. To pozwoli Wam mieć punkt wyjścia do tego co się dzieje z Waszym organizmem wraz z podejmowanymi aktywnościami lub ich zaprzestaniem (np. z powodu kontuzji). Ponadto zwróćcie uwagę na fakt, że np. taki wskaźnik BMI bez dodatkowych parametrów (np. masy mięśniowej) w przypadku sportowców może dać mylący obraz, ponieważ duża masa ciała spowodowana dużą masą mięśniową może dać wynik klasyfikujący sportowca w kategorii osób z nadwagą. Ponadto pamiętajcie, że sam regularny trening wcale nie gwarantuje prawidłowych parametrów składu ciała. Zapraszamy do lektury.

Elementy analizy składu ciała.

Pierwsza ocena stanu odżywienia człowieka ma miejsce na podstawie wyników pomiaru rozmiarów i masy ciała. Stosunek między masą ciała i wzrostem opisuje tzw. Body Mass Index (BMI). Im dokładniejszy pomiar masy ciała i wzrostu, tym dokładniejsza wartość BMI. Od wartości 25 kg/m² osoby dorosłe uznaje się według definicji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) za osoby z nadwagą, a od wartości 30 kg/m² za osoby otyłe. Przy wartości wskaźnika BMI mniejszej od 18,5 kg/m² mówi się o niedowadze. Wskaźnik BMI nie dostarcza informacji o składzie ciała ani o rozkładzie mięśni, tłuszczu i wody w organizmie. Jako osoby z nadwagą klasyfikuje się często szczególnie sportowców, jako że ze względu na dużą masę mięśniową ich waga jest przeważnie wyższa.

Pojęcie masa tłuszczowa (FM) oznacza całkowitą ilość tłuszczu zawartą w organizmie. Oprócz tłuszczu rezerwowego (zmagazynowanego) zalicza się do niej także tzw. tłuszcz strukturalny. Tłuszcz rezerwowy służy organizmowi za akumulator energii i ciepła. Tłuszcz strukturalny jest niezbędny do życia i odgrywa określone role w różnych obszarach organizmu, na przykład pomagając w tworzeniu komórek i chroniąc narządy wewnętrzne. Stale podwyższona zawartość masy tłuszczowej (FM) w organizmie zwiększa jednak ryzyko cukrzycy i schorzeń układu sercowonaczyniowego.
Na wykresie graficznym widać interpretację indywidualnej wartości FM na podstawie wskaźnika BMI. W przeciwieństwie do klasycznej grafiki BMI zamiast masy ciała użyto tu wartości FM. Dla porównania na prawym marginesie grafiki podane są wartości graniczne BMI. Można dzięki temu odczytać, w jakiej kategorii BMI znajduje się osoba ważona zgodnie z posiadaną wartością FM i porównać wynik z klasycznym wskaźnikiem BMI. Masa beztłuszczowa (FFM) stanowi różnicę między masą ciała i wartością FM. Największy udział w wartości FFM ma woda ustrojowa (73,2%). Poza tym FFM obejmuje mięśnie, kości, narządy wewnętrzne, chrząstki, ścięgna i więzadła.
 

Wartość zużycia energii w spoczynku (REE) to ilość energii, którą musi zużyć organizm, aby utrzymać normalne funkcje życiowe, takie jak oddychanie, trawienie, praca układu krążenia itd. Wskaźnik REE jest zależny od wieku, wielkości i masy ciała oraz płci człowieka i stanowi ok. 60-70 % całkowitego zużycia energii. Całkowite zużycie energii (TEE) określa potrzebną człowiekowi codziennie ilość energii, uwzględniając oprócz wartości REE energię potrzebną do aktywności fizycznej, która jest wartością bardzo indywidualną. Wartość TEE może ulec zwiększeniu przez wzrost aktywności fizycznej.

Analiza składu ciała (ang. Body Composition Chart, BCC) to graficzna prezentacja stosunku masy tłuszczowej (FM) do masy beztłuszczowej (FFM) w układzie dwuosiowym. Wartość FM jest w tym celu przedstawiana na osi pionowej, a wartość FFM na osi poziomej. Wyznaczone elipsy oznaczają zakresy wyników pomiaru z grupy porównawczej zdrowych osób. Jeżeli własny punkt pomiaru leży poza zasięgiem elips, oznacza to jedynie różnicę względem grupy porównawczej. Można w ten sposób określić, czy zwiększona wartość wskaźnika BMI jest skutkiem wysokiego udziału tłuszczu czy mięśni w masie ciała.

Masa mięśni szkieletowych (SMM) obejmuje masę wszystkich mięśni, które poruszają ciałem i zapewniają mu stabilność i postawę. Masa mięśni szkieletowych służy też do wytwarzania ciepła (termogenezy). Mięśnie szkieletowe przyczyniają się znacznie do zużywania energii przez organizm. Wzrost masy mięśni szkieletowych zwiększa też zużycie energii w spoczynku. Normalna masa mięśniowa może pomagać w unikaniu możliwych schorzeń aparatu ruchu. Mięśnie szkieletowe może mieć ponadto wpływ, za pośrednictwem neuroprzekaźników, na układ odpornościowy, metabolizm tłuszczów i rozwój cukrzycy.
Analiza wektorowa impedancji bioelektrycznej (BIVA) jest metodą badania masy beztłuszczowej (FFM) ciała. Na wykresie rozróżnia się oś komórkową (po przekątnej od prawego dolnego do lewego górnego rogu) i oś wodną (po przekątnej od prawego górnego do lewego dolnego rogu). Indywidualny punkt pomiaru dostarcza informacji o liczbie i jakości komórek ciała oraz gospodarki wodnej organizmu. Wyznaczone elipsy oznaczają zakresy wyników pomiaru z grupy porównawczej zdrowych osób. Jeżeli własny punkt pomiaru leży poza zasięgiem elips, oznacza to jedynie różnicę względem grupy porównawczej.

Kąt fazowy φ jest wielkością określającą ilość i jakość komórek organizmu. φ dostarcza informacji o stanie odżywienia i stanie zdrowia człowieka. Wysoka wartość kąta fazowego jest równoznaczna z dobrą kondycją organizmu. Generalnie kąt fazowy maleje z wiekiem. Kobiety mają zazwyczaj niższy kąt fazowy od mężczyzn.

Całkowita zawartość wody w organizmie (TBW) stanowi u zdrowej osoby dorosłej około 60% masy ciała. Wartość wody ustrojowej maleje z wiekiem. U zdrowego człowieka całkowita woda ustrojowa znajduje się w dwóch trzecich w komórkach ciała, jest to woda nazywana przez specjalistów „wodą wewnątrzkomórkową“ (ICW), a w jednej trzeciej poza komórkami, jest to „woda pozakomórkowa“ (ECW). Wartość hydratacji (HYD) informuje o rozkładzie całkowitej ilości wody zawartej w organizmie Ta podawana w procentach wartość odpowiada stosunkowi wartości ECW do wartości ICW.

Obwód talii (WC) dostarcza informacji o ilości tłuszczu znajdującej się w jamie brzusznej. Tłuszcz brzuszny, zwany też brzuszną tkanką tłuszczową, stanowi czynnik zwiększający ryzyko schorzeń naczyniowych (arteriosklerozy) i cukrzycy typu 2, które mogą doprowadzić do zawału serca lub udaru. Podwyższone ryzyko występuje u kobiet o obwodzie talii 80 cm i większym oraz mężczyzn o obwodzie talii 94 cm i większym. Znacznie podwyższone ryzyko występuje u kobiet o obwodzie talii 88 cm i większym oraz mężczyzn o obwodzie talii 102 cm i większym.

Aktualnie w Olsztynie w ramach projektu badawczego realziowanego przez Uniwersytet Warmińsko-Mazurski mężczyżni do 39 r. ż. mogą do końca lutego nieodpłatnie przeprowadzić badania, których efektem będą między innymi powyższe parametry (plus dodatkowe wyniki z krwi). Zapraszam do skorzystania. Informacje znajdziecie Panowie na poniższym obrazku. Miejsca wciąż są, proszę się nie sugerować datą rejestracji.

Źródło: UWM, Katedra Chorób Wewnętrznych - Wydział Nauk Medycznych, Katedra Żywienia Człowieka - Wydział Nauki o Żywności